Музей счастливого детства как часть казанского меморативного ландшафта

Abstract

Статья посвящена рассмотрению активно проявляющегося в последнее время в России процесса «народной музеефикации» детства как одной из разновидностей современных коммеморативных практик. На примере казанского Музея счастливого детства, обретшего самостоятельность в 2015 г., но по существу существовавшего еще с 2011 г. как часть экспозиции одного из первых российских «народных» музеев – Музея социалистического быта, показана специфика такого рода меморативных пространств внутри мемориального ландшафта современного города. Рассмотрены пути и способы конструирования памяти о советском детстве посредством особой методики отбора, атрибуции и систематизации музейных экспонатов, применение которой приводит к образованию эклектичных собраний подлинных, весьма типичных для своего времени вещей, легко «читаемых» посетителями и на денотативном, и на коннотативном уровнях. Показана роль реальной интерактивности музея в достижении ощущения узнаваемости, близости, актуализирующего коммеморацию советских культурных смыслов. Особое внимание уделено отображению советской государственной детской политики и советского детского опыта и их трактовке через внешне случайный набор экспонатов, переосмыслению их значения как неотъемлемой составляющей современного городского меморативного ландшафта.

Rozdział poświęcono analizie procesu „społecznej muzeifikacji” dzieciństwa, który w ostatnim czasie aktywnie przejawia się w Rosji jako jedna z odmian współczesnych praktyk upamiętniających. Na przykładzie kazańskiego Muzeum Szczęśliwego Dzieciństwa, które uzyskało samodzielność w 2015 roku, choć istniało od 2011 roku w formie ekspozycji jednego z pierwszych rosyjskich muzeów społecznych – Muzeum Życia Socjalistycznego. Zasady konstruowania pamięci o sowieckim dzieciństwie opierają się na specjalnej metodzie selekcji, opisu i systematyzacji eksponatów, co prowadzi do powstania eklektycznych zbiorów, bardzo typowych dla swoich czasów, łatwych do intencyjnego interpretowania. Pokazuje rolę interaktywności muzeum w osiąganiu poczucia rozpoznania, bliskości, aktualizowania pamięci w zakresie sowieckich znaczeń kulturowych. Szczególną uwagę zwrócono na odzwierciedlenie polityki państwa sowieckiego wobec dzieci oraz doświadczenia dzieci sowieckich i ich interpretację rzeczywistości poprzez pozornie przypadkowy zestaw eksponatów, które na nowo opowiadają przeszłość stanowiąc integralną części współczesnego miejskiego krajobrazu pamięci.

The article discusses the process of bottom-up museification of childhood in Russia as a contemporary commemorative practice. In this light, the case of the Museum of Happy Childhood in Kazan is of particular interest. It originated as part of the exposition of one of the first Russian grassroots museums – the Museum of Socialist Lifestyle. Since 2015, the Museum has become an independent institution. The article describes the peculiarities of such memorative spaces within the memorial landscape of a modern city and analyzes how memory about Soviet childhood is constructed through selection, attribution and systematization of museum exhibits. The resulting eclectic collection of authentic objects, quite typical of their time, is easily ‘read’ by the visitors both on the denotative and connotative levels. Thus, the museum can be considered truly interactive in the sense that it evokes feelings of familiarity and intimacy in its visitors and actualizes the commemoration of Soviet cultural meanings. The article makes a special emphasis on the representations of the Soviet state child policy and Soviet childhood experience and their interpretations in the museum through a seemingly random selection of exhibits. The significance of these exhibits is reinterpreted in the context of the contemporary urban memorative landscape.