Prowincja z wielką historią: muzealny pejzaż pamięci o Sandomierzu

Abstract

Сандомир – один из примеров города, с течением времени терявшего свои функции. В XI в. он был одной из столиц Королевства Польского, в XIII в. – столицей княжества, в XIV в. до разделов Речи Посполитой – столицей огромного воеводства. В 1816–1837 гг. существовала Сандомирская губерния, но ее столицей стал Радом. С тех пор Сандомир был административным центром области, а позже и по сей день сильно усеченного повята (района). Это интересное явление было даже подробно описано, но в основном с точки зрения истории управления и геополитической истории. Чтобы осветить аспекты памяти об этой странице истории города, в данной статье используется категория музейного ландшафта, формируемого культурными учреждениями Сандомира. Сандомирские музеи способствуют сохранению памяти уже более ста лет. Пейзаж памяти – это элемент дискурса посетителей провинциальных музеев. Он имеет широкие хронологические и институциональные границы, но удален от столичных центров.

Sandomierz jest jednym z najlepszych przykładów znacznych ośrodków o zdegradowanych funkcjach. W XI wieku był jedną z kilku siedzib (stolic) Królestwa Polskiego, w XIII wieku stolicą księstwa, w XIV wieku do rozbiorów Rzeczpospolitej – stolicą ogromnego województwa, uszczuplonego już w końcu XV wieku. W latach 1816–1837 funkcjonowało województwo sandomierskie, ale jego stolicą został Radom. Odtąd z Sandomierza zarządzany był tylko obwód, a później, do dzisiaj jedynie mocno okrojony powiat. Te ciekawe przemiany doczekały się nawet opracowań, ale pisanych z punktu widzenia historii administracji i dziejów geopolitycznych. Niniejszy artykuł w celu ukazania aspektu pamięci o tej wielkiej, lecz zdegradowanej historii miasta, posługuje się kategorią pejzażu muzealnego, obecnego w instytucjach kultury Sandomierza. Muzea sandomierskie stosują praktyki w zakresie zachowania pamięci już od stu kilkunastu lat. Pejzaż pamięci jest elementem dyskursu z odbiorcą – użytkownikiem muzeów o wymiarze prowincjonalnym. Jest szeroki pod względem chronologicznym i instytucjonalnym, ale prowadzony jest z daleka od metropolitalnych centrów.

Sandomierz is a city with a long history, which gradually lost its former functions. In the 9th century, it was one of the capitals of The Kingdom of Poland; in the 13th century, it was the capital of the Duchy of Sandomierz; from the 14th century until the end of the the Polish-Lithuanian Commonwealth and the Partition of Poland, it was the capital of the Sandomierz Voivodeship. In 1816–1837, there existed the Sandomierz Governorate but its capital was Radom. Since then Sandomierz has been the administrative centre of the region – Sandomierz County (powiat), whose territory was considerably reduced. The case of Sandomierz is of interest for the studies of the history of governance and geopolitical history. The article relies on the concept of museum landscape, which consists of cultural institutions of a town or city, to analyze the aspects of memory in relation to Sandomierz’s history. Sandomierz museums have been playing a key role in the preservation of local memory for more than a hundred years. The memorative landscape is part of the discourse shared by visitors to provincial museums. Such landscape has broad chronological and institutional boundaries and exists at a certain distance from the metropolitan centres.